Pan Jezus powiedział Piotrowi, że wyznanie jego wiary jest skałą, na której zbuduje swój kościół, a bramy piekielne go nie przemogą (por. Mt 16,18). Dziwiło mnie zawsze, że czytam tutaj o bramach piekielnych. Czy Panu Jezusowi chodziło o to, że moce piekielne nie pokonają Kościoła? Dlaczego użył wyrażenia „bramy piekielne”? W końcu co ma do tego wyznanie wiary Piotra? Lektura Pisma Świętego wymaga od czytelnika dużego stopnia skupienia, wzięcia pod uwagę okoliczności, w których dane słowa padały. Poszczególnych wersów nie można ot tak wyrywać z kontekstu i dowolnie interpretować. 

Spójrzmy na sytuację z dystansu. Widzimy Piotra wyznającego swoją wiarę w Chrystusa. Z jego ust padają słowa: „Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego”. Wyznanie Piotra mówi nam przede wszystkim o tym, kogo widział w Jezusie. Nazwanie Jezusa Mesjaszem oznaczało, że jest On tym, który ma wybawić ludzi od przekleństwa zakonu, grzechu. Wydaje się, że nie ma potrzeby dodawania tych słów, ale Jezus nie był kimś kto przybył na ziemię, aby walczyć z mocami piekielnymi. Jezus przybył na front walki, w którym stronami są ludzie i Bóg. Ludzie zgrzeszyli przeciwko Bogu i czeka ich za to śmierć. Jezus idzie na tą śmierć w naszym zastępstwie.

Co Mesjasz miał na myśli mówiąc: „A bramy piekielne go nie przemogą”? Właściwie to padły słowa: „A bramy hadesu go nie przemogą”. To, że mamy do czynienia z wyrazem hades a nie „piekło” wprowadza zmianę w znaczeniu wypowiedzi Jezusa.

Hades i szeol, a grób

Wyraz hades w Nowym Testamencie występuje 11 razy. W niektórych przypadkach tłumaczony jest on jako „grób”, a w innych jako „piekło”. O ile charakter wypowiedzi – symboliczny lub realny – usprawiedliwia różne tłumaczenia, o tyle nic nie usprawiedliwia widzenia pod tym wyrazem dowolnej rzeczywistości. W utworach Homera hades oznaczał podziemną krainę, która znajduje się tak nisko, że kowadło rzucone w jego czeluść musiałoby lecieć 7 dni i 7 nocy.

Czy Nowy Testament używa wyrazu hades w takim znaczeniu? Sprawdźmy co by z tego wyszło np. w Dziejach Apostolskich 2, 27:

[well type=”well-sm”]
Bo nie zostawisz duszy mojej w hadesie/otchłani i nie dopuścisz, by święty twój oglądał skażenie.
[Dz 2,27][/well]

Musielibyśmy uznać, że Jezus po śmierci trafił do hadesu! Czy o tym czytamy w Biblii? Odpowiedzi nie trzeba szukać daleko. Wiele się wyjaśnia, gdy porównamy określenie użyte przez Piotra do podobnych określeń w Starym Testamencie. Piotr bowiem cytuje w swoim kazaniu Ps 16,10:

[well type=”well-sm”]
Bo nie zostawisz duszy mojej w szeolu/otchłani, nie dopuścisz, by twój pobożny oglądał grób.
[Ps 16,10][/well]

Hebrajski styl pisania psalmów charakteryzował się tak zwanym paralelizmem członów, tzn jedna myśl bywała wyrażona na dwa sposoby, z których jeden często był metaforyczny, a drugi literalny. Psalm 16,10 używa wyrazu szeol, który tłumaczony jest tutaj jako „otchłań” objaśniony jest w drugiej części wersu przez wyraz szahat, czyli grób. Piotr odnosząc ten fragment Psalmu do Chrystusa tym samym wskazuje na proroctwo, które mówiło, że Mesjasz powstanie z grobu, wstanie z martwych. Skąd możemy mieć pewność, że ani autorowi Psalmu, ani Piotrowi nie chodziło o podziemną krainę, a o grób? Wystarczy posłuchać co dalej mówi Piotr:
[well type=”well-sm”]
Mężowie bracia, wolno mi otwarcie mówić do was o patriarsze Dawidzie, że umarł i został pogrzebany, a jego grób jest u nas aż po dzień dzisiejszy. [Dz 2,29]
[/well]

Piotr wskazuje grób Dawida i jego ciało, które wciąż w nim spoczywa. Więc, gdybyby ktokolwiek miał wątpliwości jak rozumieć szeol czy hades, to Piotr nam wyjaśnia, jako grób.

Bramy piekieł

Wiemy już zatem, że ludzie, których słowa mamy zapisane w Nowym Testamencie interpretowali symboliczny hades jako literalny grób. Możemy także sprawdzić co znaczyło sformułowanie „bramy hadesu/bramy piekieł”. Pojawia się ono bowiem czterokrotnie już w Starym Testamencie. Po raz pierwszy w słowach wypowiadanych przez Boga JHWH do Hioba:
[bs_well size=”sm”]Czy otworzyły się przed tobą bramy śmierci i widziałeś bramy mroków?
[Hi 38,17][/bs_well]

Dwukrotnie w Psalmach:
[bs_well size=”sm”] Zmiłuj się nade mną, Panie, spojrzyj na utrapienie moje spowodowane przez tych, którzy mnie nienawidzą! Ty, który mnie podnosisz z bram śmierci, abym głosił wszelką chwałę.
[Ps 9,14]

Wszelki pokarm obrzydł im i bliscy już byli bram śmierci.
[Ps 107,18]

[/bs_well]

I raz w Księdze Jonasza:
[bs_well size=”sm”]Zstąpiłem do stóp gór, zawory ziemi na zawsze się za mną zamknęły. Lecz Ty wydobyłeś z przepaści moje życie, Panie, Boże mój.
[Jon 2,7]
[/bs_well]

Pierwsze trzy wyrażenia – szaar mawet – oznaczają bramy śmierci. Czwarte określenie – erec berijah – oznacza zawory ziemi. Poza tym, że wszystkie te wyrażenia padają we fragmentach poetyckich, używających metafor, należy zauważyć, że pod tym określeniem trudno widzieć literalną podziemną krainę, a już w ogóle nie sposób dopatrywać się tutaj określeń piekła.

Bramy śmierci jako granica między życiem a śmiercią

Wszystkie religie, które sąsiadowały z Izraelem wyobrażały sobie zaświaty jako podziemną krainę oddzieloną od świata żywych bramami. Wyznawcy religii egipskiej, babilońskiej czy kananejskiej w swoich wyobrażeniach umieszczali także obrazy gwiazd, słońca i księżyca wchodzących na nieboskłon przez bramy lub zawory. Jednak takie sformułowania padały w mowie metaforycznej. Oni nie myśleli tak naprawdę. Stary Testament, gdy wspomina o bramach śmierci także odwołuje się do wyobraźni. Śmierć oddziela żywych od umarłych, zamyka drogę powrotną niczym brama. Tylko Bóg JHWH może te bramy otwierać (por. Hi 38,17 i Jon 2,7), ludzie są skazani na trafienie poza te bramy. CHYBA ŻE wyznają wiarę w Chrystusa, wtedy bramy hadesu ich nie przemogą!

Zatem w słowach Jezusa kryje się obietnica, mówiąca że uznanie go za Zbawiciela pozwoli człowiekowi wydostać się poza bramy śmierci. Nie ma tutaj za to ukrytej myśli o tym, że Kościół będzie atakowany przez moce piekielne, ale mimo wszystko uda mu się obronić.